انحراف چشم یا استرابیسم نوعی اختلال در چشم است که سبب تغییر در تمرکز و هماهنگی چشمان میشود. بر اثر این بیماری، یکی از چشم ها ممکن است به سمت چشم دیگر انحراف پیدا کرده و از مسیر معمول خارج شود. این وضعیت میتواند به صورت دائمی یا موقت باشد و در هر دو صورت، تجربه بینایی را برای فرد متأثر کند.
استرابیسم چیست؟
انحراف چشم که به آن استرابیسم گفته می شود، یک حالت بیماری است که در آن هماهنگی بین دو چشم برای تمرکز به صورت صحیح بر روی یک نقطه مشخص را از دست میدهد. در شرایط طبیعی، هر دو چشم به طور همزمان و هماهنگی با یکدیگر حرکت میکنند تا تصویر مشاهده شده را به صورت واضح و با کیفیت به مغز منتقل کنند. اما در صورت وجود استرابیسم، یکی از چشمها ممکن است به سمت دیگری انحراف کند یا نتواند به درستی حرکت کند.
چه عللی سبب انحراف چشم یا استرابیسم می شود؟
انحراف چشم یا استرابیسم میتواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. در ادامه به برخی از این علل اشاره خواهیم کرد :
ضعف و بیماری های عضلانی چشم
ضعف یا ناتوازنی عضلات چشم میتواند سبب انحراف چشم شود. این ضعف عضلانی چشم ممکن است از بدو تولد با فرد همراه بوده و یا در طول زمان اتفاق بیفتد. برخی از بیماریهای عضلانی که میتوانند استرابیسم را ایجاد کنند عبارتند از :
- ضعف عضلات چشم
- فلج کامل عضلات چشم
- ناتوازنی عضلات چشم
اختلالات عصبی یا نوروموسکولار
بیماریها و اختلالاتی که عصبها و عضلات را در تنظیم حرکت چشم تحت تاثیر قرار می دهند، میتوانند سبب انحراف چشم منجر شوند. مانند سکته مغزی، ترومای مغزی، عصبپالسی و دیستروفی عضلات رتینوپاتی.
عوامل ژنتیکی و ارثی
برخی از انواع استرابیسم به صورت ارثی منتقل میشوند و در خانوادهها به صورت ژنتیکی ایجاد می شوند
در برخی از موارد، دلیل دقیق استرابیسم مشخص نیست.
انواع استرابیسم یا انحراف چشم
استرابیسم یا انحراف چشم، به صورت معمول به سه دسته اصلی تقسیم میشود. این انواع عبارتند از :
استرابیسم انحرافی
در این نوع استرابیسم، یکی از چشمها به سمت دیگری انحراف پیدا میکند. به عبارت دقیقتر، یک چشم معمولاً به سمت داخل (انحراف به سمت بینی) یا به سمت بیرون (انحراف به سمت گوش) انحراف میکند. استرابیسم انحرافی میتواند در هر دو چشم به صورت همزمان (انحراف همزمان) یا در یک چشم (انحراف تکچشمی) رخ دهد.
استرابیسم تناوبی
در این نوع استرابیسم، چشمها به صورت متناوب انحراف میکنند؛ به این معنی که هر چشم به نوبه خود به سمت داخل یا به سمت بیرون انحراف میکند. بهطور معمول، استرابیسم تناوبی میتواند متعلق به هر دو چشم باشد.
استرابیسم عمودی
در این نوع استرابیسم، یکی از چشمها به سمت بالا یا پایین انحراف میکند. به عبارت دقیق تر، چشم میتواند به سمت بالا یا به سمت پایین انحراف پیدا کند.
انواع استرابیسم ممکن است همگی با هم ترکیب شوند و در برخی موارد نیز ممکن است استرابیسم با الگوهای خاصی همراه باشد که ممکن است نیاز به تشخیص و درمان تخصصی داشته باشد. در هر صورت، تشخیص نوع استرابیسم و تعیین روش درمان مناسب، نیازمند ارزیابی توسط یک چشم پزشک خوب است.
روش های تشخیص انحراف چشم یا استرابیسم
تشخیص استرابیسم یا انحراف چشم توسط متخصص چشم صورت میگیرد. جهت تشخیص تستهای مختلف استفاده میکند تا نوع و شدت استرابیسم را تشخیص دهد. برخی از روش های تشخیصی استرابیسم عبارتند از :
- آنامنتروپی: این تست برای اندازهگیری انحراف چشم استفاده میشود. بیمار از نزدیک و دور به برخی از اشیاء نگاه میکند و پزشک انحراف چشم را اندازهگیری میکند.
- تست پوشش: در این تست، بیمار یک چشم را میپوشاند و به اشیاءی در فاصلههای مختلف نگاه میکند. سپس چشم پوشیده شده را باز میکند و پزشک نحوه تطابق چشمها را بررسی میکند.
- تست تعقیب عمودی: در این تست، بیمار چشمان خود را در جهتهای عمودی حرکت میدهد و پزشک تغییرات در انحراف چشم را مشاهده میکند.
- تست تعقیب افقی: در این تست، بیمار چشمان خود را در جهتهای افقی حرکت میدهد و پزشک تغییرات در انحراف چشم را بررسی میکند.
- تست اندازهگیری قدرت عضلات چشم: این تست برای بررسی قدرت و ناتوازنی عضلات چشم استفاده میشود. پزشک میتواند از تستهایی مانند تست دوبینی، تست مونرو، و تست همبستگی عضلات عملکرد عضلات چشم را ارزیابی کند.
- تصویربرداری چشم: در برخی موارد پیچیدهتر، ممکن است پزشک از روشهای تصویربرداری مانند جراحیکال تصویربرداری چشم (ORB)، آنژیوگرافی چشم، یا تصویربرداری مغناطیسی هستهای (MRI) استفاده کند تا علت استرابیسم را تشخیص دهد.
چه روش های درمانی برای استرابیسم وجود دارد؟
استرابیسم یک اختلال چشمی است که باعث عدم هماهنگی حرکت چشمها میشود و ممکن است به صورت یکی از انواع زیر ظاهر شود: استرابیسم متقاطع (Crossed Strabismus) که یکی از چشمها به داخل سوق داده شده و استرابیسم متوالی (Alternating Strabismus) که چشمها به صورت متناوب به داخل سوق داده میشوند. درمان استرابیسم به وابستگی به علت، شدت و نوع آن متفاوت است. در زیر برخی از روشهای درمانی استرابیسم ذکر شده است:
- استفاده از عینک یا لنزهای تصحیحی: در برخی موارد، استفاده از عینک یا لنزهای تصحیحی میتواند بهبودی در استرابیسم ایجاد کند، به خصوص در مواردی که استرابیسم ناشی از انحراف شدید در شکل چشم است.
- تمرینات چشمی: تمرینات و تراپی چشمی میتواند به تقویت عضلات چشم و بهبود هماهنگی حرکتی چشمها کمک کند. این تمرینات معمولاً تحت نظر یک توانبخشی چشمی یا متخصص چشم پزشکی صورت میگیرد.
- استفاده از پانچو پلاستی (Patch therapy): در برخی موارد استفاده از پانچو پلاستی، به معنای بستن یکی از چشمها به منظور تقویت عضلات و تشویق چشم دیگر به کار میرود. این روش معمولاً در کودکان استفاده میشود.
- درمان دارویی: در برخی موارد استفاده از داروها مانند بوتولینوم توکسین (Botox) میتواند بهبودی در استرابیسم ایجاد کند. این دارو به عنوان یک مسدودکننده عضلات عمل میکند و معمولاً به صورت تزریقی تحت نظر یک پزشک تخصصی انجام میشود.
- جراحی: در برخی موارد شدید استرابیسم، جراحی ممکن است لازم باشد. در این روش، عضلات چشم قویتر یا ضعیفتر میشوند تا هماهنگی حرکتی چشمها بهبود یابد.
توصیه میشود با متخصص چشم پزشکی مشورت کنید تا روش درمانی مناسب برای شرایط خاص شما تعیین شود.
