انسداد مجرای اشکی به معنای بسته شدن یا مسدود شدن مجرایی است که اشکها از طریق آن به ناحیه بین دهان و بینی تخلیه میشوند. این مجراها شامل لولههای کوچک و باریکی به نام مجاری اشکی هستند که از گردش اشک از چشم به سمت بینی و دهان کمک میکنند. انسداد مجرای اشکی میتواند در نوزادان و کودکان رخ دهد و علل مختلفی می تواند سبب بروز این مشکل شود. در این مقاله به بررسی علل و علائم و روش های درمانی آن خواهیم پرداخت.
علل انسداد مجرای اشکی
اشک به صورت مداوم برای محافظت از سطح چشم تولید میشود و از طریق یک حفرهی کوچک در گوشه چشم به منطقهای در نزدیک بینی تخلیه میشود. این دهانه در واقع ورودی مجرای اشک میباشد. اگر این مجرا دچار انسداد شود اشک در چشم جمع شده و به سمت گونه سرازیر میشود، جاری شدن اشک روی گونه زمانی که گریه میکنید طبیعی میباشد اما در بقیه مواقع غیرطبیعی بوده و نشانهای از انسداد مجرای اشکی میباشد.
انسداد مجرای اشک در کودکان و بزرگسالان میتواند بنا به دلایل مختلفی رخ دهد.
بیش تر بخوانید => بیماری یووئیت چشم
علت انسداد مجرای اشک در کودکان
در نوزادان ممکن است مجرای اشک از بدو تولد به صورت کامل رشد نکند و یا توسط لایهای نازک بسته و پوشیده شده باشد که منجر به انسداد جزئی مجرای اشک در کودکان میشود.
علت انسداد مجرای اشک در بزرگسالان
در بزگسالان بنا به دلایل مختلفی مانند عفونت، جراحت و یا تومور ممکن است مجرای اشک آسیب ببیند و دچار انسداد شود.
علائم انسداد مجرای اشکی
مهمترین و اصلیترین علامت انسداد مجرای اشک افزایش جمع شدن اشک در چشم میباشد که میتواند منجر به جاری شدن اشک روی گونهها شود.
- در نوزادان این وضعیت در همان 2 الی 3 هفتهی اول پس از تولد مشخص میشود.
- در برخی مواقع ممکن است اشکی که سرازیر میشود غلیظتر از حالت طبیعی باشد.
در صورتی که عفونت در چشم وجود داشته باشد، اشک ریزش با چرک در گوشهی چشم و چسبیدن پلکها همراه خواهد بود. در مورد کودکان ممکن است ورم ملتحمه که یک نوع عفونت چشمی میباشد همراه با انسداد مجرای اشکی مشاهده شود.
تشخیص انسداد مجرای اشکی
در اکثر مواقع احتیاج به هیچ گونه آزمایشی نمیباشد و تنها با مشاهده علائم چشم پزشک میتواند به انسداد مجرای اشکی پی ببرد.
روشهای تشخیصی برای انسداد مجرای اشکی عبارتند از :
بررسی بالینی
پزشک با معاینه چشم و ناحیه پیراستالتیک (پایین چشم)، علائم و نشانههای مرتبط با انسداد مجرای اشکی را بررسی میکند. این شامل بررسی تخلیه ناکافی یا عدم تخلیه اشکها، تورم و قرمزی در ناحیه پیراستالتیک و حضور عفونتهای مکرر در مجاورت چشم است.
بیش تر بخوانید => لرزش چشم
داکریستوگرافی (Dacryocystography)
در این روش، پزشک مادهای را به طور تزریقی درون مجرای اشکی میریزد و سپس تصاویر رادیوگرافی یا رنگبری این منطقه را بررسی میکند. این روش به تصویربرداری از مجرای اشکی و شناسایی هر نوع تنگی یا انسداد کمک میکند.
آزمایش اشک (Tear Duct Irrigation Test)
در این آزمایش، پزشک با استفاده از یک سرنگ یا ابزاری خاص، مجرای اشکی را شست و شو میدهد. اگر اشکها به درستی از چشم به سمت بینی جریان داشته باشند، این نشانگر عدم وجود انسداد است. اما اگر جریان اشکها متوقف شود یا محدود شود، این نشانگر وجود انسداد است.
با ترکیب اطلاعات بالینی و تشخیصی از روشهای فوق، پزشک میتواند تشخیص دقیقی درباره وجود و محل انسداد مجرای اشکی بگذارد و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.
درمان انسداد مجرای اشکی
زمانی که اشک در چشمهای شما جمع شد آن را با یک پارچهی گرم و مرطوب به آرامی تمیز نمائيد.
برای نوزادان روزانه 2 الی 3 مرتبه ناحیه اطراف مجرای اشکی را به آرامی ماساژ دهید. جهت این امر ابتدا دست خود را به صورت کامل بشوئید، سپس گوشهی داخلی چشم به سمت بینی را مالش دهید، این روش میتواند به باز شدن مجرای اشک در نوزادان کمک نماید. هرگونه ماساژ و با درمان خانگی باید طبق دستورالعملی که چشم پزشک به شما ارائه کرده است انجام شود. از درمانهای خودسرانه اجتناب ورزید.
در اکثر موارد انسداد مجرای اشک در کودکان تا زمانی که به سن 1 سالگی برسند به صورت خود به خود برطرف میشود اما در صورتی که پس از 1 سالگی همچنان انسداد مجرای اشک باقی ماند با یک روش جراحی ساده میتوان انسداد مجرای اشک را برطرف نمود.
جراحی انسداد مجرای اشکی
این جراحی با کمک بیهوشی عمومی انجام میشود در نتیجه کودک هیچ گونه درد و ناراحتی را تجربه نخواهد کرد. میزان موفقیت جراحی برطرف کردن انسداد مجرای اشک کودکان تقریبا صد در صد میباشد و به جز موارد نادر در باقی موارد پس از جراحی، این مشکل در کودکان به طور کامل برطرف میشود.
در بزرگسالان ابتدا باید علت اصلی انسداد مجرای اشک مشخص شود. همان طور که پیشتر ذکر کردیم انسداد مجرای اشک در بزرگسالان به دلیل عفونت، جراحت، تومور و یا سایر مشکلات ممکن است رخ دهد. در اکثر موارد با برطرف کردن علت اصلی، انسداد مجرای اشکی در بزرگسالان نیز بهبود مییابد. در صورتی که آسیب زیادی به مجرای اشکی وارد نشده باشد میتوان با روش جراحی و استفاده از لولههای کوچک و یا استنت جهت باز کردن گرفتگی مجرای اشک اقدام نمود، پس از جراحی در اغلب مواقع تخلیه اشک به طور کامل انجام میشود.
میزان موفقیت در درمان و یا جراحی که جهت برطرف کردن انسداد مجرای اشک در بزرگسالان انجام میشود به علت اصلی انسداد و مدت زمانی که انسداد مجرای اشک وجود داشته است بستگی دارد. بنابراین توصیه میشود از همان روزهای اول که با علائم انسداد مجرای اشک روبرو شدید به پزشک متخصص مراجعه نمائید. به عنوان مثال در صورتی که انسداد مجرای اشک به دلیل وجود یک تومور باشد مراجعه به موقع میتواند از عوارض جبران ناپذیر جلوگیری نماید.
عوارض انسداد مجرای اشکی
انسداد مجرای اشکی میتواند منجر به عفونتی به نام داکریوسیستیت در بخشی از مجرای اشکی به نام کیسهی اشکی بشوند. این عفونت منجر به ایجاد یک برآمدگی در کنارههای بینی و گوشهی چشم میشود. جهت درمان این عارضه آنتی بیوتیکهای خوراکی تجویز میشود و در برخی موارد لازم است تا عفونت جمع شده در ناحیه تخلیه شود.
عفونتهای دیگر مانند ورم ملتحمه جزء عوارض دیگری است که به دلیل انسداد ورم ملتحمه ممکن است ایجاد شود.
جلوگیری از انسداد مجرای اشک
این مشکل در اکثر موارد قابل پیشگیری نمیباشد به خصوص در نوزادان و یا در مواردی که تومور و با جراحت منجر به ایجاد انسداد شده باشد اما در صورتی که دچار عفونت بینی و یا ورم ملتحمه هستید با درمان به موقع این بیماریها میتوانید از انسداد مجرای اشکی جلوگیری نمائید..
